Adalete erişim, yalnızca yargı mekanizmalarının işleyişiyle ilgili teknik bir konu değil, aynı zamanda sosyal adaletin temel taşlarından biridir. Bireylerin kamu kaynaklarına, hukuki destek mekanizmalarına ve karar alma süreçlerine erişimi, bir sosyal devletin en önemli yükümlülüklerinden biridir. Ancak, bu erişimin herkes için eşit koşullarda sağlandığını söylemek mümkün değildir. Özellikle kadınlar, adalet mekanizmalarına başvurma, hukuki süreçlerde haklarını savunma ve siyasal alanda temsil edilme konusunda çok yönlü engellerle karşılaşmaktadır.
Kadınların adalete erişimi yalnızca mahkemeye başvurabilme meselesi değildir; siyasal katılım, hukuk reformları ve toplumsal farkındalık süreçleriyle doğrudan ilişkilidir. Haklarını bilen, hukuki destek alabilen ve adalet mekanizmalarına güvenen bireyler, yalnızca kendi yaşamları için değil, toplumsal dönüşüm için de önemli bir rol üstlenirler. Özellikle kadınların ve kırılgan grupların adalete erişim süreçlerinde karşılaştığı engeller, onları toplumsal ve siyasal alandan dışlayan bir döngü yaratmaktadır.
AYHED olarak sahada gözlemlediğimiz en temel sorunlardan bazıları şunlardır:
- Yargı mekanizmasındaki ataerkil yapı ve cinsiyetçi önyargılar nedeniyle, kadınların şikayetleri yeterince dikkate alınmamakta, hatta şiddet vakalarında uzlaştırma mekanizmalarına yönlendirilmektedir.
- Ekonomik engeller, avukat ücretleri, mahkeme masrafları ve ulaşım giderleri gibi faktörler, kadınların dava süreçlerini sürdürebilmesini zorlaştırmaktadır.
- Kadınların hukuki süreçlerde destek alabileceği mekanizmaların eksikliği ve baroların kadın hakları komisyonlarında sürekliliğin sağlanamaması, kadınların hukuk mücadelelerinde yalnız kalmalarına neden olmaktadır.
- Sivil toplum kuruluşlarının ve baroların adalet mekanizmalarına erişiminin kısıtlanması, hukuki gözlem ve izleme süreçlerinin etkinliğini azaltmaktadır.
Bu engellerin varlığı, kadınların yalnızca bireysel olarak hak aramalarını değil, aynı zamanda siyasal süreçlere dahil olma kapasitelerini de doğrudan etkilemektedir. Adalete erişim mekanizmalarının güçlendirilmesi, kadınların siyasal alanda daha fazla yer almasını ve toplumsal cinsiyet eşitliği eksenli politika değişimlerini destekleyebilmesini sağlayacaktır.
Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Anaakımlaştırma (TCEA) ve Siyasal Katılım
Toplumsal cinsiyet eşitliği perspektifinin hukuki süreçlere entegre edilmesi, yalnızca adalet arayışında değil, aynı zamanda demokratik temsil açısından da kritik bir adımdır. Siyasal karar alma süreçlerinde kadınların artan temsiliyeti, adalet mekanizmalarının daha eşitlikçi bir zemine oturmasını sağlar. Kadınların hukuki destek alabilmesi, haklarını bilmesi ve adalet sisteminde güçlenmesi, onların siyasal katılımını da artırır.
Bu nedenle, AYHED olarak özellikle Sivil Toplum Geliştirme Merkezi ( STGM) ‘nin sağladığı BİRLİKTE desteği ile Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Anaakımlaştırma çalışmalarımızı güçlendirdik ve örgütümüzde TCEA Birimini kurduk ve bu birim aracılığıyla şu çalışmaları planladık:
- Hukuki Savunuculuk: Siyasal karar alma mekanizmalarının toplumsal cinsiyet perspektifiyle güçlendirilmesi için özellikle yasa önerileri sunmak yargı reformlarına yerelden öneriler geliştirmek
- Eğitim ve Farkındalık Çalışmaları: Barolar ve insan hakları örgütleriyle işbirliği yaparak avukatlara ve hak savunucularına toplumsal cinsiyet eşitliği savunuculuğuna yönelik kapasite geliştirme eğitimleri düzenlemek
- Hak İzleme Mekanizmaları ve Hukuki Destek Barolar ve sivil toplum örgütleriyle hak ihlallerine yönelik izleme raporları hazırlamak hukuki destek sunmak ve dava izleme çalışmaları yapmak,
- Stratejik Davalama: Kadınların adalete erişimini artıracak emsal davalar geliştirerek, yargı mekanizmalarında dönüşüm yaratmayı hedeflemek,
- Siyasal Katılımı Güçlendirme: Genç kadınların siyasal karar alma mekanizmalarına katılımını artırmak için eğitim ve danışmanlık programları yürütmek
Bu bağlamda Siyasal Katılım ve Adalete Erişim konusunu ilişkilendirerek 6 ildeki farklı siyasi partiler, yerel yönetimler ve TCEA odaklı Sivil toplum kuruluşları ile bilrikte ortak savunuculuk ağı geliştirebilmek için Hollanda Büyükelçiliği desteği ile “Katılımcı Demokrasi ve Kadınların Siyasi Karar Alma Mekanizmalarına Katılımın Güçlendirilmesi “ projesini yürütmekteyiz.
Bu çalışma ile Ne Amaçlıyoruz?
- Farklı siyasi partilere mensup genç kadın Avukatların deneyimlerini paylaşmalarını sağlayarak sürdürülebilir çalışma alanları ve diyaloglar oluşturmayı,
- Genç kadınların siyasi karar alma mekanizmalarına etkin katılımını sağlamaya yönelik çalışmalarını güçlendirmek ve yapılacak kampanya ve savunuculuk çalışmalarında ortak hareket etmeyi,
- Genç kadın siyasetçilerin toplumsal cinsiyet eşitliği perspektifi ve katılımcı demokrasi ilke ve kapsamı hakkında bilgi ve becerilerini artırmayı,
- Farklı siyasi partilerde görev alan genç kadın siyasetçilerin, Kampanya Geliştirme, Dijital Aktivizm, Ortak Savunuculuk konularındaki becerilerini güçlendirmeyi amaçlıyoruz.
Bu Çalışma ile Ne Yapıyoruz?
- 6 ilden katılacak olan 120 genç kadın siyasetçiye 2 gün boyunca 4 uzman eğitmen eşliğinde; Katılımcı Demokrasi ve Hak Temelli Yaklaşım, Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Savunuculuğu, Siyasi Partiler ve Yerel Yönetim Hukuku, Siyasi Karar Alma Süreçlerinde Etkin Katılım ve Dijital Aktivizm alanlarında interaktif eğitimler düzenliyoruz.
- Bu eğitimler sonucunda; Yerel, ulusal ve uluslararası katılımcılık mekanizmalarına aktif katılım için stratejiler geliştirme, Kampanya Oluşturma, Karar Alma Mekanizmalarına Başvuru ve Katılım Yolları, Çalıştığı Birimin Çalışmalarını Güçlendirme, İzleme, Raporlama, Yönerge Sunma, Toplumsal Cinsiyet Eşitliği çalışmalarına yönelik proje geliştirme, kaynak bulma ve uygulama gibi konularda çalışma yapmak isteyen gruplara da 2 ay boyunca, konu kapsamına uygun 4 farklı uzman eşliğinde Mentorluk desteği verilecektir.”
Sonuç olarak ulaşmak istediğimiz şey, ortak savunuculuk hareketi ile Kadınların Adalete erişimini arttıracak hukuki reformların desteklemek ve bu konuda kadın hakları alanında çalışan siyasi partileri ve STK’Ları güçlendirmek , Baroların ve sivil toplum örgütlerinin mahkemelere erişimini kolaylaştırarak, kadınların hukuki süreçlerde yalnız kalmasını önlemektir.
Kadınların siyasal katılımını teşvik eden programlar geliştirerek , karar alma mekanizmalarındaki temsiliyetlerini hep birlikte artırmamız gerekir.
Adalet, yalnızca mahkeme salonlarında sağlanmaz; toplumsal dönüşümün her alanına yayılması gereken bir kavramdır. Kadınların adalete erişim hakkı, aynı zamanda siyasal karar alma süreçlerine eşit katılım hakkıdır. Bu nedenle, toplumsal cinsiyet eşitliği anaakımlaştırmasını yalnızca hukuki süreçlerle sınırlamamak, tüm kamu politikalarına ve demokrasi pratiklerine entegre etmek zorundayız.
Bu çalışmamıza büyük ölçüde kaynaklık eden STGM Birlikte Ekibine, Kadın Koalisyon Ağına, Hollanda Büyükelçiliğine, derneğimiz ekibine , kıymetli eğitmen ve Mentorlerimize çok teşekkür ederiz.
AYHED olarak, hem hukuk mekanizmalarının hem de siyasal süreçlerin toplumsal cinsiyet perspektifiyle güçlendirilmesi için çalışmaya devam edeceğiz. Çünkü adalet, herkes için eşit olana dek mücadelemiz sürecek.
